Ebru sanatı nedir?
Ebru,
kitreyle yoğunlaştırılmış su üstünde, özel hazırlamış boyalarla oluşturulan
desenlerin kâğıt üzerine geçirilmesi yoluyla yapılan bir süsleme sanatıdır.
Ebru sanatının malzemeleri nelerdir?
1- Su: Kitre,
denizkadayıfı, boy tohumu veya salep gibi suyun yoğunluğunu sağlayacak doğal
maddeler ile karıştırılır. Su kireçsiz ise dinlendirilmiş musluk suyu olabilir.
Eskiler yağmur suyu kullanırmış. Tercihen saf su kullanılmalıdır.
2- Toprak boya: Ebruda
kullanılan boyalar eskiden doğada bulunan topraktan elde edilirmiş. Bu toprak
ezilip, elekle elenip ve suda süzülerek kullanıma hazır hale getirilirmiş.
Günümüzde ezilmeye hazır halde ya da ezilmiş toz boyalar kullanılmaktadır.
Toprak boyalar mermer ve destiseng denilen el taşının yardımıyla ezilerek macun
kıvamına getirilerek kullanılır.
3- Öd: Öd
genellikle büyük baş hayvanların safrakesesinden elde edilir. Safrakeseleri
delinir ve içindeki öd süzülerek bir kapta toplanır, benmari usulü kaynar suda
20 dakika bekletilir. Yüzeyde biriken köpük bir kaşık yardımıyla alınır. Bu
işlem kötü bir kokuya neden olduğu için açık havada yapılması önerilir. Kalkan
balığı ödü de kumlu-kıçıklı ebru yapımı için uygundur. Günümüzde resim
malzemesi satılan yerlerde rafine öd bulunmaktadır.
4- Kitre: Ebru
yapımında kullanılan suyun belli bir yoğunluğa sahip olması ve özel olarak
hazırlanan boyayı üzerinde tutabilmesi gerekmektedir, her hangi bir suyla ebru
yapılamaz. Ebrunun suyuna bu özelliği veren maddenin ismi kitredir. Kitre,
Türkiye'nin güney ve güneydoğu bölgelerinde kırlarda yetişen yabani bir
dikenin(geven) özsuyudur. Yerel halk, kırlarda geven dikeninin gövdesine
bıçakla çizik atar, birkaç gün beklerler. Bitkinin özsuyu çizik bölgeden akar
ve kurur. Bir ağaç kabuğuna benzer görünüm alır. Bu kabuklar tek tek toplanır.
Kabuk şeklinde olan kitre aktarlarda satılmaktadır. Ebrunun suyu hazırlanırken
saf suyun içine belli ölçülerde kitre konulur. Su, ağzı kapalı bir kapta bu
şekilde bir süre bekletilir. Belli zaman aralıklarıyla mıncıklanarak eriyen kitre
özünün dağıtılması gerekir. Suyun yeterli yoğunluğa ulaşmasından sonra, içinde
kalan erimemiş kitre kalıntılarını ayırmak için, ebru suyu iyice süzülmelidir.
Kitre ebru yapımında kullanılan, suyun belli bir yoğunlukta olması için suya
karıştırılan maddelerden biridir. Ünlü Ebrucu Sacid Okyay ebru yapımında en iyi
sonucu salep'in verdiğini ancak kitrenin daha ucuz olması sebebi ile kitre kullandığından bahseder.
5- Denizkadayıfı: Kitrenin
hazır hale gelmesi yaklaşık 5-6 gün gerektiği için deniz kadayıfı denilen
deniz yosunu kullanılabilir. Hazır toz halde satılır. 50 gr toza
5 lt saf su ilave edilerek topaklanma olmamasına dikkat edilerek mikserle veya
kaşık ile karıştırılır. Bir saat içinde hava kabarcıkları yüzeye çıkıp
patlayana kadar karıştırılır. Ve kullanıma hazır hale gelir.
6- At kılı ve Gül Dalı: Fırça
yapımında kullanılan at kılları tercihen yaşlı atların kuyruklarından elde
edilir. Yele kılları da kullanılmaktadır, ancak bu tür fırçalar kuyruk kılından
yapılanlar kadar düzgün olmamaktadır. At kılı tercih edilmesinin nedenleri
gözenekleri nedeniyle boyaların fırçadan bir vuruşta dökülmemesidir. Böylece
tüm yüzeye eşit büyüklükte ve miktarda boya dökülebilir ve tabanı oluşturur.
Fırçada gül dalı kullanılması; gül dalının esnek olması, kolay küf tutmaması
nedeniyledir.